Σάββατο 3 Μαΐου 2014

Ουκρανία 1989 - 2014


Ουκρανία 1989 - 2014


Το καλοκαίρι του 1990 η Ράντα, το κοινοβούλιο της «Σοβιετικής Σοσιαλιστικής» Δημοκρατίας της Ουκρανίας, υπερψήφισε την Διακήρυξη Κρατικής Κυριαρχίας της Ουκρανίας. Ήταν το πρώτο βήμα για την ανεξαρτησία του Ουκρανικού κράτους. Η τελική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας θα υιοθετηθεί σχεδόν ομόφωνα ένα χρόνο μετά, τον Αύγουστο του 1991, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Ρωσία.
Αυτό που ξεχνιέται σήμερα είναι ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η δημιουργία του Ουκρανικού κράτους, ήταν προϊόν όχι μόνο της κρίσης των από πάνω, αυτών που διαχειρίζονταν τη μοίρα του κρατικού καπιταλισμού, αλλά και του ξεσηκωμού των από κάτω.
Στο πρώτο εξάμηνο του 1989 δυο εκατομμύρια εργατοημέρες «χάθηκαν» από απεργίες. Τον Ιούλη εκατοντάδες χιλιάδες ανθρακωρύχοι κατέβηκαν σε απεργία, από τη Βορκούτα στη Σιβηρία, μέχρι το λεκανοπέδιο του Ντόνμπας στην ανατολική Ουκρανία. Ο Γκορμπατσόφ και ο Ρίζκοφ, ο πρωθυπουργός του, αναγκάστηκαν να συναντηθούν επισήμως με την αντιπροσωπεία της Απεργιακής Επιτροπής των Ανθρακωρύχων του Ντόνμπας.

Ανθρακωρύχοι
Τον Μάρτη του 1991 τριακόσιες χιλιάδες ανθρακωρύχοι κατέβηκαν ξανά σε απεργία –καλεσμένη από τις απεργιακές επιτροπές και το ανεξάρτητο συνδικάτο που είχαν δημιουργήσει την προηγούμενη χρονιά. Το κέντρο της απεργίας ήταν το Ντόνμπας. Δεν ήταν μόνοι: τους κατά πλειοψηφία ρωσόφωνους ανθρακωρύχους στήριζαν, με συμμετοχή στις συναντήσεις των απεργιακών επιτροπών, οι συνάδελφοί τους από το λεκανοπέδιο του Λβιβ-Βολινίας στην δυτική Ουκρανία.
Οι ανθρακωρύχοι απαιτούσαν μια «αξιοπρεπή ζωή». Αυξήσεις στους μισθούς και τις συντάξεις, μέτρα υγιεινής ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος –οι συνθήκες ήταν τόσο άσχημες που ο μέσος όρος ζωής για τις πιο σκληρές ειδικότητες δεν ξεπερνούσε τα 38 χρόνια. Απαιτούσαν επενδύσεις για τον κλάδο που ρήμαζε. Και απαιτούσαν επίσης την παραίτηση του Γκορμπατσόφ και την ουκρανική ανεξαρτησία. Στο δημοψήφισμα που έγινε το 90% των ρωσόφωνων ψήφισε υπέρ.
Ένα άλλο αίτημα των απεργών ήταν η πλήρης διοικητική και πολιτική αυτονομία των επιχειρήσεών τους. Πίστευαν, ότι σε ένα καθεστώς «ρυθμισμένης αγοράς» τα κέρδη των επιχειρήσεων που δούλευαν θα σήμαναν άνοδο του βιοτικού επιπέδου τους. Σε αυτό διαψεύστηκαν οικτρά.
Η οικονομία έκανε μια θεαματική βουτιά, το νέο νόμισμα έγινε κουρελόχαρτο με τον πληθωρισμό να τρέχει με 10.000%! Όλοι πρόβλεπαν μια «κοινωνική έκρηξη». Τον Ιούνη του 1993 οι ανθρακωρύχοι του Ντόνμπας απέργησαν ξανά. Πέτυχαν μια πολιτική αλλαγή στο Κίεβο, αλλά αυτό ήταν και η μεγαλύτερη ήττα τους ταυτόχρονα.
Το πολιτικό αποτέλεσμα της απεργίας ήταν πασιφανές. Ο πρόεδρος Κραβτσούκ αναγκάστηκε να διορίσει ένα αφεντικό (πρώην «σοβιετικό» διευθυντή) από το Ντόνμπας πρωθυπουργό. Στις εκλογές που έγιναν στις αρχές του 1994 ο Λεονίντ Κούτζμα εκλέχτηκε πρόεδρος, με τις ψήφους της ανατολικής Ουκρανίας και ιδιαίτερα του Ντόνμπας. Όμως, ο Κούτζμα δεν ήταν ο δικός τους άνθρωπος. Ήταν ο άνθρωπος των αφεντικών του Ντόνμπας –που είχαν στηρίξει την απεργία για πολλούς λόγους αλλά όχι για να έχουν οι εργάτες μια «αξιοπρεπή ζωή».
Το 1998 ξέσπασε νέα οικονομική κρίση στον απόηχο της διεθνούς κρίσης που ξεκίνησε από τα νομίσματα των «Τίγρεων της Ασίας» και χτύπησε το ρούβλι στη Ρωσία. Χίλιοι ανθρακωρύχοι έφτασαν με τα πόδια στο Κίεβο να διαμαρτυρηθούν για τη διάλυση των ζωών τους. Όμως, πλέον κανείς δεν τους άκουγε. Εισέπραξαν κατηγορίες από τις εφημερίδες ότι «θέλουν όλη την κουβέρτα για πάρτη τους». Οι πολιτικοί που στήριζαν την «περιφερειακή αυτονομία» του Ντόνμπας και υπεράσπιζαν τη ρωσική γλώσσα δεν είχαν να τους πουν τίποτα πέρα από το να ζητάνε να τους ψηφίσουν. Οι άλλοι που χτυπούσαν τα τύμπανα του ουκρανικού εθνικισμού είχαν να τους πουν ακόμα λιγότερα.
Ο Κούτζμα εκλέχτηκε δυο φορές πρόεδρος. Οι θητείες του σημαδεύτηκαν από ένα όργιο αντεργατικών επιθέσεων και διαφθοράς. Ο Κούτζμα είχε τη βάση του στη «φιλορωσική» ανατολική Ουκρανία αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να εφαρμόσει τα προγράμματα σταθεροποίησης του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, να ιδιωτικοποιήσει τα πάντα –έτσι εμφανίστηκαν οι δισεκατομμυριούχοι ολιγάρχες. Σύσφιξη των σχέσεων με την Ρωσία από τη μια, ξεκίνημα επαφών με την ΕΕ από την άλλη (υποσχόταν ότι μέχρι το 2011 θα έρθει η ένταξη) και προσέγγιση με το ΝΑΤΟ. Το 2003 ουκρανικά στρατιωτικά τμήματα βρέθηκαν στο Ιράκ.
Οι επόμενες προεδρικές εκλογές θα γίνονταν τον Οκτώβρη-Νοέμβρη του 2004. Ο Κούτζμα δεν μπορούσε να κατέβει και επέλεξε ως εκλεκτό του τον πρωθυπουργό Βίκτορ Γιανουκόβιτς (επί των ημερών του είχε σταλεί ουκρανικός στρατός στο Ιράκ). Ο Γιανουκόβιτς δεν έχανε την ευκαιρία να μιλάει για τα πολύ φτωχά παιδικά του χρόνια και την ορφάνια του. Δεν μιλούσε για τη σχέση του με τη μαφία του Ντόνμπας (πάλι από τα εφηβικά του χρόνια) ούτε για την επιτυχημένη καριέρα του ως διευθυντή σε εταιρείες μεταφορών επί «σοσιαλισμού».
Απέναντί του στο δεύτερο γύρο βρέθηκε ο Βίκτορ Γιούσενκο που ‘χε κι αυτός ξεκινήσει την καριέρα του ως τραπεζίτης επί «σοσιαλισμού», τη συνέχισε επί ανεξαρτησίας και χρημάτισε πρωθυπουργός για ένα σύντομο διάστημα το 1999-2001. Δίπλα του ήταν η Γιούλια Τιμοσένκο, η «πριγκίπισσα του φυσικού αερίου» -από την ανατολική Ουκρανία. Είχαν διαλέξει το πορτοκαλί για χρώμα της προεκλογικής καμπάνιας.
Νοθεία
Ο Γιανουκόβιτς ανακηρύχτηκε νικητής, αλλά η νοθεία ήταν εμφανής. Έτσι ξεκίνησε το κίνημα που έμεινε γνωστό ως «πορτοκαλί επανάσταση». Για δυο μήνες δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν στις πλατείες, έκαναν διαδηλώσεις, καταλήψεις κτιρίων, αποκλεισμούς δρόμων. Δεν ήταν απλές μαριονέτες, είχαν λόγους για να βγουν στο δρόμο. Γι’ αυτό ο Γιούσενκο έσπευσε να δώσει και «κοινωνικές» υποσχέσεις, όπως η μείωση των ενοικίων ή η αύξηση του κατώτερου μισθού. Από την άλλη, κι ο Γιανουκόβιτς προσπάθησε να κινητοποιήσει τις «μάζες» -τους «μπλε». Έφερε πούλμαν γεμάτα ανθρακωρύχους για παράδειγμα στο Κίεβο, να διαδηλώσουν υπέρ του.
Στην πραγματικότητα, αυτό που εκτυλισσόταν ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα της άρχουσας τάξης, που ο ένας ήθελε να «ρίξει» τον άλλο και στη σύγκρουσή τους αναγκάζονταν να απευθυνθούν στο «πεζοδρόμιο» -κάποιοι με περισσότερη επιτυχία από τους άλλους.
Οι Ουκρανοί ολιγάρχες δεν ήταν μόνοι τους σε αυτή την σύγκρουση. Ο Γιανουκόβιτς δεν ήταν τόσο ο εκλεκτός του Κούτζμα που είχε φάει τα ψωμιά του, όσο, το σημαντικότερο, του Πούτιν. Αυτός τον στήριξε οικονομικά και διπλωματικά. Τον Γιούσενκο και την Τιμοσένκο τους υιοθέτησαν οι ΗΠΑ και η ΕΕ –και αυτή η στήριξη συνοδευόταν με χρήματα, θετική προβολή στα ΜΜΕ, «ακτιβιστές» που αναλάμβαναν να οργανώσουν τις κινητοποιήσεις και να τις προσανατολίσουν ακόμα πιο στενά στον Γιούσενκο.
Κυνική διάψευση
Τυπικά, η «πορτοκαλί επανάσταση» στέφθηκε με επιτυχία. Το ανώτατο δικαστήριο ακύρωσε τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των εκλογών που επαναλήφθηκε, βγάζοντας νικητή τον Γιούσενκο. Αλλά και η φτώχεια και η διαφθορά συνέχισαν. Η προεδρία του Γιούσενκο, με τις δυο κυβερνήσεις που σχημάτισε η Τιμοσένκο, ήταν η πιο κυνική διάψευση των υποσχέσεων της «πορτοκαλί επανάστασης».
Κι εκτός από αυτό, η Τιμοσένκο κι ο Γιούσενκο ήρθαν στα μαχαίρια. Τα λάφυρα της εξουσίας ήταν ο ένας λόγος, ο δεύτερος ήταν η στάση απέναντι στην Ρωσία. Τον Αύγουστο του 2008 με τον πόλεμο στη Γεωργία ο Γιούσενκο προσπάθησε να εμποδίσει τις κινήσεις του ρώσικου στόλου από το ναύσταθμο της Σεβαστούπολης και η Τιμοσένκο ήταν υπέρ μιας πιο «ψύχραιμης» στάσης. Τον Μάρτη του 2010 δεν χρειάστηκαν καν εκλογές για να πέσει η δεύτερη κυβέρνησή της –άρκεσε η «αποστασία» μερικών δεκάδων βουλευτών της πάλαι ποτέ κραταιής «πορτοκαλί» συμμαχίας.
Μέσα σε αυτή την πορεία βρίσκονται οι ρίζες της σημερινής κρίσης: παταγώδης οικονομική αποτυχία, φτώχεια και δυστυχία για τη μεγάλη μάζα του πληθυσμού ταυτόχρονα με σκανδαλώδη πλουτισμό μιας τάξης «ολιγαρχών», διχασμός αυτής της τάξης που οξύνεται από τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις από ανατολή και δύση. Μπορεί αυτές οι επεμβάσεις να φορούν μανδύα «προστασίας» του οργισμένου κόσμου που ξεσηκώνεται, αλλά η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που σπεύδουν να «υιοθετήσουν» κινήματα για τους δικούς τους σκοπούς. Δεν τα δημιουργούν εκ του μηδενός. Η Γερμανία του Κάιζερ έστειλε όπλα στους Ιρλανδούς και εξόπλισε την «πολωνική λεγεώνα» κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ρωσία για δεκαετίες αυτοπροβαλλόταν ως η προστάτιδα των «Σλάβων αδελφών» στην Αυστροουγγαρία και τα Βαλκάνια. Το εργατικό κίνημα και η Αριστερά δεν έχουν κανένα λόγο να διαλέξουν ανάμεσα στα λάβαρα του Πούτιν και της ΕΕ, δικό μας λάβαρο είναι το δίκιο των εργατών παντού.
www.tometopo.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου